ADA GAZİNOSU...

    

Gazeteci Özdemir Hazar, 26 Temmuz 1987 tarihli "Yeni Asır" gazetesinin Pazar magazin sayfalarında yer alan "Fuar'da Maziye Bak !" başlıklı yazısında, "1936'da Kültürpark açılıncaya kadar, İzmir'de pek öyle ahım şahım gazino-müzikhol yoktu. Kültürpark ile birlikte İzmir'e canlılık geldiği kesin. Kültürpark'ın ilk gazinosu da Ada Gazinosu'dur," diye yazar..
Ada Gazinosu'nun fiziki anlamda kuruluş biçimi de ilginçtir. Bu kuruluşun tanığı olan gazeteci Haluk C. Tanju, gazinonun kuruluş öyküsünü, zamanının aylık kültür sanat dergisi "Bakış"ın Ekim/1982 tarihli sayısında şöyle aktarır :

"1934 yılında, Sürmene Kaymakamlığından, o zamanki İçişleri Bakanı Şükrü Kaya tarafından İzmir Belediyesi'ne nakledilmiştim. İzmir'e geldiğimde, Dokuz Eylül Panayırı daha bugünkü Atatürk Heykeli'nin hemen arkasında küçücük bir yerdi. İzmir Belediyesi'nde, emsalini çok az gördüğüm, Belediye Başkanı Sayın Dr. Behçet Uz (üstte), beni Harita Şubesi Müdürü Mustafa Bey'in yanına atamıştı. 
"O zamanki Harita Şubesi'nde bir de Mustafa Bey gibi mimar olan Cahit Bey, Behçet Bey'in heyecan ve gece gündüz uykusuzluklar içinde gerçekleştirmeyi düşündüğü Enternasyonal Fuar'ın planları üzerinde korkunç bir enerji ile çalışıyordu. Bir Fuar komitesi kurulmuştu. Ben de bu komitenin yardımcılarından biriydim. Başta Behçet Bey olmak üzere hepimiz şevk ve inançla bu işe sarılmıştık. Bizlerin etrafını çeviren diğer yardımcılar ; hamalından, duvarcısından, kerestecisinden tutun, elinden her türlü iş gelen binlerce insan bu seferberlikte hem kafasını ve hem de bedenini acımasızca çalıştırıyordu. Ve bu hal gece gündüz devam ediyordu..
"Hiç unutmam.. Behçet Bey ve Cahit Bey ile , yapılması gereken büyükçe bir havuzun yeri kazılmakta iken seyrediyorduk. Kazı sırasında bir problem belirmişti : Buradan çıkacak binlerce ton toprak hangi araçla ve nereye nakledilecekti ?.. Behçet Bey ile beraber hepimiz donmuş bir vaziyette düşünüyorduk.. Çünkü ne yeterli kamyon vardı ne de ekskavatör.. Çıkan toprak ve taşlar binbir zorlukla at arabaları ile arka taraflara taşınıyordu ama, istenilen büyüklükte bu havuzdan çıkacak bu kadar büyük bir toprağı ne yapabilirdik ?..
"Yanımızda bu molozları taşıtan rahmetli Kürt Niyazi (Ersoy) adındaki vatansever, 'Hele bir durun Reis Bey' dedi, 'havuzu daha geniş tutsak da, toplanan toprağı ortaya yığıp bir ada yapsak..'
"Fikir çok beğenilmiş ve Behçet Bey'in de, Cahit Bey'in de yüzleri gülmüştü. Proje hemen işleme konulmuş ve bugünkü Ada Gazinosu böylece gerçekleşmişti.. 
"Dediğim gibi, binlerce insan , hangi klasa düşerse düşsün, İzmir Enternasyonal Fuarı'nı gerçekleştirmek için böyle çırpınmıştı.. Hatta orada çalışan atlar bile rahat yüzü görmediler ve anılarına heykelli bir de çeşme dikildi, Fuar'da.."


1 Ocak 1936.. Bugünkü Fuar yerinin açılış töreni..



LÜTFÜ DAĞTAŞ'ın "İzmir Gazinoları" adlı kitabından derlenmiştir..    

"İZMİR HİKAYELERİ"...

    

1866 İstanbul doğumlu Halid Ziya Uşaklıgil, 1878-1890 yılları arasında yaşadığı İzmir'i ve 1945'deki ölümünden az önce kenti son kez ziyaret ettiğinde tanık olduklarını ilk basımı 1955 yılında yapılan "İzmir Hikayeleri" adlı kitabında anlatır..
Öncelikle sübyeyi bilir misiniz, adını hiç duydunuz mu, ondan söz etmek isterim.. Sübye, gerçekten İzmir'in Kordon'uyla, Kemeraltı Çarşısında bugün bile hala aniden karşımıza çıkıveren, sokak satıcıları eliyle satılan, erik, badem ağaçlarının çiçekleniverip de, çiçeğinin kısa sürmesi gibi anlık var olup yiten doyumsuz, vücuda yararlı, ama bilenlerin bildiği bir içecektir. 
Uşaklıgil, kitabının "Güzel İhsan" bölümünde "sübye"yi ve "demirhindi"yi şöyle anlatır :

" .. Ve iki tür şerbet de İzmir'in özelliklerindendi. Hele kavun çekirdeklerinin ezilerek un haline getirilmiş olmasından süzülerek yapılan sübyeye bayılırdı. Bu şerbetin bir de büyük ustası vardı ki onun için 'çocukken İslam dinine geçmiş bir Musevi' derlerdi. Çok yakışıklı, uzun boylu, gür sesli bu adamın çarşılarda : 
- Buzzz !.. Var mı dişlerine güvenen ?
diye yanı yöreyi çın çın öttüren sesi işitilince, her dükkandan :
- Abdullah, buraya gel !
çağrıları duyulurdu. O, hiçbir çağrıyı kaçırmaz, iki koluyla kucakladığı parıl parıl parlayan, tepesinde bir ay-yıldız, üzerinde küçük döner fırıldaklar dizilmiş zincirciklerle güzel güğümünü bir küçük hamleyle biraz öne çevirirdi. Musluğundan süt gibi sübyesiyle bir koca bardağı doldurup onun peşin zevkiyle yutkunan müşteriye sunardı. 
Güzel İhsan, bu sübyeyi Abdullah'a rastlamış olursa o gün her zamankinden daha çok mutlu olurdu. Ara sıra demirhindi ya da sübye onu doyurmaktan çok, acıktırmış olurdu.."



1800'lü yılların sonunda, rıhtımdaki Kraemer Gazinosu'nda, Güzel İhsan kendisine nasıl bir ziyafet çekerdi ? Uşaklıgil, bununla ilgili de kitabının aynı bölümünde şöyle yazar :

"O gün kesesi de dolgunca ise rıhtımda Kraemer Gazinosu'nda kendisine bir şölen çekerdi. Bu, kanlı kanlı, az pişmiş, fazla yumuşak, etrafında patates, Brüksel lahanacıkları, üzerinde iki tane tavada yumurta ile, bir fileto ; bol domates salçalı, parmasan peynirli bir makarnadan oluşurdu.. Bunu başka yerde bulamayacağını biliyor, inanıyordu. Güzelce karnını doyururken bir yandan da bu nefis yemeği son derece soğuk büyük Draher birasıyla suladıktan sonra -bu alafranga düzene uygun olsun diye- bir de yaprak sigara yakardı.."

İzmir'in çarşılarında daha neler yenir içilirdi ?.. Kemeraltı'nda gözleme, omleti andıran bir tür katmer.. Şadırvan Camisi yakınında "tandır kebabı" adıyla fırında pişirilen, yufkaya sarılmış kuzu eti.. Üzerine iri zeytin taneleri sıralanmış bembeyaz köpük halinde müşteriye sunulan havyar ezmesi.. İri boyda temizlenmiş, bol limonla zeytinyağına yatırılmış, rendelenmiş soğan, kırmızı turp, marul göbeği, yeşil zeytinle süslenmiş, bembeyaz francala ekmekle yenilen sardalya balığı.. Ve dahi yine İzmir'le ünlü, adıyla dahi ağız sulandıran, şişte yapılmış dil balığı..

    

Halid Ziya Uşaklıgil'in kitabından, "Güzel İhsan"ın yemek turuna devam edelim..

"Eğer o akşam Pala Tevfik ve onun gümrük memurlarından olan arkadaşları Salim ve Cemal ile buluşmak imkanı varsa sorun yoktu. Onların her zaman pek dolgun, türlü mezelerle pek zengin sofrasına damlayınca kendisine düşünülecek bir şey kalmazdı..
Eğer o akşam yalnız başına kalacaksa o zaman kendisine göre bir düzen yapardı. Karataş meyhanelerinden birine ya da Rum Yatağı olan Kerahori'de bir tavernaya uğrayacaktı. Bu durumda mezeleri kendi düşünürdü : İzmir'in ünlü iri boyda karidesleri, şamfıstığı ile tuzlu badem, tarator, halka halinde kızartılmış patlıcan, beyin salatası, içi ançuvezle dolmuş yeşil zeytin ve daha başkaları.."

Peki, neydi "başkaları" ?..
Dörde bölünmüş lop yumurtaların üzerleri bezelye ezmesiyle kaplanarak birazcık kırmızı biberle süslenmiş meze, börülce taratoru, sarmısaklı yoğurtla karıştırılmış semizotu, üzerine dereotu serpiştirilmiş zeytinyağlı enginar, yine dereotu eksik bırakılmamış zeytinyağlı taze bakla, kuru bakladan yapılan ve üzerine zeytinyağı akıtılmış fava..





(LÜTFÜ DAĞTAŞ'ın "İZMİR Gazinoları 1800'lerden 1970'lere" adlı kitabından derlenmiştir.)  

   

"İNSAN" YÖNÜYLE HASAN TAHSİN..

Elimize "Hukuk-ı Beşer" gazetesinin 22 Mart 1919 tarihli sayısını alalım ve "Alt Tabaka" başlıklı yazıdan bir bölüm okuyalım  :

"Bizde en çok düşünülecek bir sınıf varsa, o da şüphesiz alt tabakadır. Çiftçi, makineci, dükkancı, özetle emekçi sınıfın ve işin oluşturduğu bu halk tabakası, alnının teriyle ekmeğini kazanır. Devletin hazinesini çalışma payı ile doldurur, asker olur, kan vergisini de öder. Buna karşılık çoğunlukla düşünülmez, ihmal edilir, hatta bir seçme ve seçilme hakkına sahip olamaz. Seçilme hakkına sahip olmak az çok vergi veren, yani zengin olanların nakit bir bedel vererek, bin bir dolap çevirerek askere gitmemek, varlıklı olanların hatırı sayılmak, servet ve zenginlik sahiplerinin hakkıdır. Fakir olmak, sefalet mahkumu olmakla birdir. Umumi olması gereken okullar bile patron çocuklarına mahsustur. Fakir sabahtan akşama kadar kızgın güneşin altında çalışır, didinir, fakat bu kadar çalışma gayreti ile beraber ailesi yine de hakkıyla refaha eremez. Ve çocuğunun çalışmasına da muhtaç olur. O sebepten çocuklarını da çalışmaya çabalamaya sevk eder. Ve nihayet çocuklar öğrenim çağını geçirirler. Bu suretle cahil kalanların sayısı, çoğunluğu oluşturuyor.."

Yazıdan da açıkça belli olduğu gibi, eğitimin "patronların çocuklarına" açık olmasından rahatsızlık duyan bir yazarla karşı karşıyayız.  Paralı eğitime karşı olduklarını Millet Meclisi'nde dile getirdikleri için öğrencilere ağır cezalar vermek, "Hukuk-ı Beşer" gazetesinin yazarını da mahkum etmektir. Devletin öğrencilerden para almasına karşı çıkanlar "alt tabaka"nın çocukları değil midir ? Emekçiler, dar gelirli insanlar, paraları olmadığından dolayı çocuklarını okutmamakta, onları çalışmaya sevk etmektedir. Askere gidip "kan vergisi" ödeyenler de o çocuklardır..
Üniversitelerde harç alınmasını protesto eden öğrencilere atılan tekmeler, tokatlar, "Alt Tabaka" başlıklı yazının yazarını da yaralamaktadır. Çünkü o, okulların yalnızca zengin çocuklarına açık olduğu bir ülkeyi sevmiyordu. Birilerinin "Ya sev ya terk et" dediğini duyar gibiyim. Yazarımız bu konuda da şunları söylemişti : "Vatanımız beni kurtarınız,  beni kucaklayınız, aman beni terk etmeyiniz..." 

O yazar, 15 Mayıs 1919 tarihinde, İzmir'e çıkan işgal askerlerine ilk kurşunu sıkan Hasan Tahsin'den başkası değildir !..
Bu ülkenin gerçek kahramanları, emperyalizm uşakları değil, Hasan Tahsin gibi "alt tabaka"yı düşünen, okulların onların çocuklarına da açık olmasını isteyenlerdir.



Asıl adı Osman Nevres olan Hasan Tahsin, kadın hak ve özgürlüklerini savunan, yazılarında "bir sosyalist sıfatıyla temenni ediyorum" açıklamasıyla dünya görüşünü dışa vuran bir gazetecidir.. Paris'te Sorbonne Üniversitesi'nde siyasal bilimler eğitimi aldığı yıllarda, Belçikalı sosyalist Emile Vandervelde'nin konferanslarını izlemiş ve Fransız Devrimi'nden etkilenerek gazetesinin adını "Hukuk-ı Beşer" yani "İnsan Hakları" koymuştur..
Romanya'yı Türklere karşı kışkırtan İngiliz Buxton kardeşlere suikast düzenlemek üzere "Gazeteci Hasan Tahsin" adını alan Osman Nevres, Teşkilat-ı Mahsusa'nın verdiği bu görevde başarılı olamaz. Almanların Romanya'yı işgal etmesiyle özgürlüğüne kavuşup İstanbul'a gelse de, İttihat ve Terakki kendisinden rahatsız olur.. Adını aldığı Hasan Tahsin de, İttihat ve Terakki tarafından öldürülen bir gazetecidir..
Talat Paşa'nın sağladığı son derece parlak ticaret olanaklarıyla İzmir'e gönderilen Hasan Tahsin, "Hatıra" adlı bir şirket kurar. Savaş vurguncularının arasında kendisinden tiksinir ve çıkarmaya başladığı "Hukuk-ı Beşer" gazetesinin 12 Mart 1919 tarihli sayısında şunları yazar :

"Zalim savaşlar, bir avuç insanımızı sildi süpürdü, kalanlara karşı da, hamdolsun biz nankörlük ediyor, onları rencide etmek, bize memlekete yüz çevirtmek için, evet, faaliyet sahasından uzaklaştırıp meydanı yine körlere, topallara, acizlere bırakabilmek için çalışıyoruz."



Bağımsızlık için, emperyalizme karşı ilk kurşunun bir gazeteci tarafından sıkıldığı ilkokul sıralarından itibaren öğretilir, ama Hasan Tahsin'in bir tek yazısı olsun neden okutulmaz ?..
İzmir'deki İlk Kurşun anıtında Hasan Tahsin elinde tabanca tutarken boy gösterir. Heykelin altına bir mafya üyesinin adı yazılsa hiçbir şey değişmez. Çünkü sistem Hasan Tahsin'in düşüncesine değil, elindeki tabancaya sahip çıkıyor !...



(SUNAY AKIN'IN "Ayçöreği ve Denizyıldızı" adlı kitabından alıntıdır.)  

BİR DÜŞ MÜYDÜ O İZMİR !..

1938 İzmir doğumlu değerli sanatçı Dinçer Sümer'in okumaya doyamadığım kitabından birkaç bölümü paylaşmak istedim sizlerle... Bakalım sizin de burnunuzun direği sızlayacak mı ?!..




(...) Teneke doldu taştı tulumbanın suyuyla. Annem, bir güzel suladı taşlığı. Küçük avlumuz serinledi biraz daha, çiçeklerimizin kokusu daha duyulur oldu. Ortancalar daha bir pembe-beyaza, karanfiller daha kırmızıya, fesleğenler daha yeşile boyandı. Limon ağacının dalında iki serçe sekişti. Güneş, kocaman bir şeftali gibi, damların üstünden inip gitmekteydi (...)
Babam içeri geçmiş, annem hasırı yayıp da şilteleri yerleştirinceye kadar, trenci giysilerini çıkarmış, geldi. Pijamasının altını giymiş, üstüne atlet fanila. Ayağına takunyalarını geçirirken,
- Osman'ım, yapış tulumbanın koluna da bir serinlesin hele şu yorgun baban !, dedi.
Yapıştım tulumbanın koluna, asıldım, güldür güldür su boşandı. Babam, ayaklarını, ellerini, kollarını, boynunu, yüzünü bir güzel yıkadı.
- Ooohh ! diye sıvazladı saçlarıyla ensesini.  Hay yaşayasın benim koçum !
Annem havlu tuttu babama. Babam da havluyu alırken, annemi yanağından öptü. Annem tatlı tatlı güldü babama. Ben de güldüm kendi kendime, kalbimden. Bu akşamüstü her şey pek hoştu küçük avlumuzda. Limon ağacındaki serçeler kadar sevinçliydim.
- Hanım, ne yiyeceğiz bu akşam ?
- Kuruköfte yaptım, cacık, üç beş de biber patlıcan közledim..
- Nazife be, ne lokum-şeker kadınsın ! Diyorum ki..
Annem, lafın arkasından ne geleceğini biliyordu :
- İyi iyi, tamam, yolla Osman' ! dedi.
"Haydi fırla !" der gibi göz kırpınca babam, hemen seyirttim. Seslendi ardımdan :
- Osman, para al cebimden !
- Tamam baba, biliyorum..
Beş lira aldım babamın cebinden. Emin Amcanın dükkanına koştum. Üç ev ötemizde, köşebaşındaydı.
- Dimitrakopulos şarabı, dedim. En küçük şişe olacak, ama buz gibi soğuk olsun !
420 kuruş geri verdi Emin Amca.
- Sıkı tut avcunda parayı, düşüreyim deme ! Boş şişeyi getirdiğinde, 15 kuruş daha vereceğim.
(...) Yaşasın ! Cümbüş de çalar bu gece babam. "Gözlerinden içti gönlüm neşeyi" şarkısını da söyler. Annem de katılır babamın şarkısına usuldan. Ben de sırt üstü yatarım hasırın üstüne, yıldızlara bakarım .....

.....

        

Konak'tan vapura binip, lokma tatlısı yemeye gelmiştik Karşıyaka'ya. Denizin kıyısındaki masada oturuyoruz. Ortalık bir şenlik, şamata ki, sormayın gitsin, sanırsınız bayram (...)
Bol şuruplu tatlılarımızı yedik, çay içtik, sonra kalkıp iskeleye doğru yürüdük. Kıyı boyunca güzel dükkanların, pastanelerin, lokantaların önünden geçtik. Karşıyaka'nın insanları, daha güzel giyimli, pabuçları gıcır gıcır boyalı ve galiba bizden daha uzun boyluydular. Hepsinin renk renk naylon gömlekleri, kollarında altın saatleri vardı. Atlı tramvaylar, faytonlar geçti yanımızdan tıkır mıkır. otomobillerin içinde süslü teyzeler gördüm (..)

....




- Osman ! Hey Osman !
Bilal, evlerinin taş merdivenine oturmuş, el ediyor bana. Gittim.
- On dokuz numarayı da buldum. Ah, bir de yedi numarayı bulsam ! Yedi numarada Altaylı Bayram'ın resmi varmış.
"Golden" sakızlarının içinden çıkan ünlü futbolcuların resimlerini sıralayıp yaymış eşiğin üstüne. Otuz resim tamam olunca, bisiklet kazanacak Bilal.
- Bak, bu Beşiktaşlı Şükrü.. Bu da Fenerbahçe kalecisi Cihat.. Bu, Altınordulu Arap Sait..
Hepsini tanıyor, isimlerini ezbere biliyor Bilal. Bazılarını da küçük fotoğrafların arkasındaki yazılardan okuyor.
Bilal ikiye geçti. Ben bu yıl gideceğim okula.
- Ah, bir bulsam yedi numarayı ! "Rale" markaymış bisiklet, iki tekerlekli. Bak, burada yazıyor !
Okuyor sakızın kağıdından :
- Birden otuza kadar numaralı futbolcu resimlerini tamamlayanlar, "Rale" marka bisiklet armağanımızı kazanırlar !
Para isteyeceğim annemden. Emin bakkaldan sakız alacağım, eğer sakızdan yedi numaralı resim çıkarsa Bilal'e vereceğim....

YAŞAM DEDİĞİN ZATEN BİR TİYATRO !...

İzmir'e bağlı Bademler Köyü'ne gittiğinizde mezarlığı ziyaret etmeden ayrılmayın sakın. Bir Alevi köyü olan Bademler'in camisi olmadığı gibi, mezarlığındaki taşlarda da dua dilenilmediğini göreceksiniz. Siz, içinizden gelirse dua edebilirsiniz ; ama bilin ki, mezarlarda yatan insanlardan hiçbiri sizi buna zorlamıyor, "Ruhuna Fatiha" diye bir anımsatmada bulunmuyor.
Örneğin Musa Baran'ın mezartaşında şu yazılıdır :

"Dostlara merhaba, çocuklara selam olsun."

Beyni gibi yüzü de aydınlık olan Köy Muhtarı Mahmut Oral ile birlikte mezarlığı gezerken, bir mezarın üstüne konulan mermerden yapılma kitaba takıldı gözüm ! Mezarın taşında şu yazılıydı :

"Kitap sırdaşım, kitap dostum, ne bir yuvam var ne de bir eşim, kütüphaneciliktir sadece işim, kimseye muhtaç olmadan aniden gittim !"

Mahmut Oral şaşkınlığımı anlamış olacak ki, köyde bir kütüphane olduğunu söyledi. Mezarda yatan Mustafa Dikmen, kütüphaneye yıllarca emek vermiş, memurluk yapmış, köydeki sayısız kitapseverden biri !. 1986 yılında, 50 yaşında olan Dikmen'in lakabı olan "Kütüphaneci Garbis" mezartaşının arka yüzüne yazılı !.. Garbis, Vefa'da top oynamış eski bir futbolcunun adıdır. Mustafa Dikmen öylesine hayranmış ki bu futbolcuya, köy halkı onu bu lakapla çağırırmış !..




Mezar taşlarında, "Palet", "İmam", "Angarya Dayı" gibi adlara rastlayınca bir kat daha artıyor şaşkınlığım. Mahmut Oral bir kez daha yetişiyor imdadıma :

"Sunay Bey, biz mezartaşlarına orada yatan insanımızın hayattayken köyümüzün tiyatrosunda oynadığı roldeki adını da yazarız !.."

Bademler Köyü'nün tiyatro salonu olduğunu biliyordum ; ama mezartaşlarına tiyatro oyunlarındaki kahramanların adlarını yazmak !.. Eminim ki, bu davranışın dünyada bir eşi benzeri yoktur..

Bağımsızlık Savaşımızın  kahramanlarından Mustafa Anorak, 1927 yılında Bademler Köyü'ne öğretmen olarak atanır. Genç öğretmen, 1933 yılında, öğrencileriyle hazırladığı oyunu köyün meydanında sahneler. Köylülerin gönlünde o gün tutuşan tiyatro ateşi hiç sönmeden günümüze kadar taşınır. Bademler Köyü halkı, 1969'da kavuştukları tiyatro salonuna destek veren Yıldız ve Müşfik Kenter kardeşlerin adlarını hala saygıyla anıyorlar..




1963 yılında yönetmenliğini Metin Erksan'ın yaptığı ünlü "Susuz Yaz" filmi de bu köyde çekilmiştir. Köy halkından birçok insan, "Altın Ayı" ödülüne sahip bu filmin karelerinde boy göstermektedir..






  İlk basımı : İstanbul 2004

1930'LU YILLARIN İZMİR'İNDEN EĞLENCE YERİ HABERLERİ

25 Kasım 1933 tarihli "Anadolu Gazetesi"nden bir ilan :

"Türkiye'nin en meşhur ve en kıymetli, İzmir'de İkinci Beyler Sokağı'nda eski 'Dedezadeler' ve 'Yeni Taflan Gazinosu'nda masa angaje etmekte acele ediniz."

Gazinoya, açıldıktan bir ay sonra, 14 Aralık 1933 Perşembe günü ünlü bir de konuk gelmiştir : Ticaret Vekili Celal (Bayar) Bey...


"İzmir ve Havalisi Asarıatika Muhipleri Cemiyeti" yayınlarından, Sayı.XI, "İZMİR Rehberi 1934"e göre YAZLIK GAZİNOLAR...

HALKEVİ GAZİNOSU : Bahribaba Parkı civarında, deniz kenarındadır. Alaturka-Alafranga müzik vardır. İmbata karşı olduğundan serindir. İlkbahar ve Yaz mevsiminde açıktır.

ZÜHRE GAZİNOSU : Alsancak'ta deniz üzerindedir. Yaz mevsimi açılır ve alafranga müzik vardır.

DARAĞAÇ BOMONTİ FABRİKASI BAHÇESİ : Darağacı'nda, Halkapınar Suyu'nun deposunu havi (içinde bulunduran), vasi (geniş) bahçe içindedir. Bomonti Fabrikası'nın en taze ve ucuz biralarını, yazın sıcak günlerinde halka, bardak ve fıçılarda satar.

KARŞIYAKA BELEDİYE SAHİL GAZİNOSU : Karşıyaka İskelesi yanında, deniz kenarındadır. Yaz mevsiminde Karşıyaka halkının yegane eğlence mahallidir. Alaturka müzik vardır.

İNCİRALTI : İzmir civarının nihayet noktası olan Güzelyalı'dan, otomobil ile 15 dakika mesafede ve deniz kenarındadır. Emsalsiz plajları olduğundan, yazın pek çok rağbet görmektedir. Mevkii latif, havası da güzel ve serindir. Cuma günleri Körfez Vapur Şirketi hususi vapur seferleri yapmakta olduğundan, pek çok halk oraya gidip hem banyo yapar, hem de gazinolarda eğlenirler..



SİNEKLİ GAZİNOSU : İzmir'in doğu tarafında, meşhur viyadüklerin civarında ve tarihi Meles Çayı kenarındadır. Araba ve otomobillerle gidilir. İzmir'in dağ mahalleleri halkına yegane teferrüç (gezinti, ferahlama) yeridir.

BELEDİYE PARK GAZİNOSU : Bahribaba Parkı'nın deniz kenarına gelen kısmındadır. Şehrin merkezinde olduğundan, yazın ahalinin en çok rağbet ettiği yerlerden birisidir. Alaturka ve Alafranga müzik vardır.

9 Temmuz 1934 gazetelerinden bir ilan :

"Göztepe şenleniyor.. Vapur İskelesinde 'ZAMAN Gazinosu ve Aile Bahçesi', Kenan Bey idaresinde açıldı.."



FUAR GAZİNOSU : Lozan girişindeki Kaskatlı Havuz'un olduğu yerde ; o dönemin "Gazino Kralları" olarak adlandırılan Tevfik ve Kamil (Esen) Bey kardeşlerin işlettikleri gazinodur.
6 Mayıs 1936'da temel atma işleri bitmiş ve beton duvar inşaatına başlanmıştır..

21 Nisan 1937 tarihli Yeni Asır gazetesinde çıkan haber :

"Kültürpark'taki Fuar Gazinosu'nun genişletilmesi takarrür etmiştir (karar verilmiştir). Şimdiki haliyle 150 kişiyi istiap eden (alan) büyük salonun hiç olmazsa 250 kişi alabilmesi temin olunacaktır. Bu maksatla müzik yeri değiştirilecek, mutfak bodrum katına alınacaktır. Bu suretle Fuar Gazinosu salonu İzmir'in en geniş bir salonu haline gelecektir. Bundan başka, gazinonun dışarısında oturabilmek için koltuklar konacak ve gazinoda üç salon için, üç türlü fiyat listesi yapılacaktır: En ucuz, orta ve en yüksek..
"Dört kap yemekli bir tabldot 40 kuruş, İkinci nevi 60 kuruş, en iyisi 70 kuruş olacaktır. Salondan müzik hoparlör vasıtasıyla etrafa yayılacak ve gazinonun önüne de betondan bir teras uzatılacaktır. Büyük antreden başlayan beton yol gazinoya kadar uzatılacağı için, gazino önünde de ayrı bir dans yeri yapılacaktır."
Bu gazinoda 16 Mayıs 1937'den itibaren caz konserlerine de başlanmıştır..

İkinci Dünya Savaşı yıllarında, İzmir'de FRAGGIACOMO Oteli'nin altındaki KLONARIDI Gazinosu ile ; en kibar gazino olarak tanımlanan, yazlık bölümünde müzikli, hoş zaman geçirilen "CAFE de PARIS" gazinosu da sevilen yerlerdendi..
Klonaridi Gazinosu müdavimleri arasında Adnan Menderes de vardı..

Özetle o yıllarda, İzmir eğlenceleri İstanbul gençlerini bile, bir kolayını bulup şehrimizde memuriyet almaya yöneltirdi..
Maliye, Dahiliye, Maden ve Ziraat müfettişleri teftişlerini bir türlü bitiremezlerdi !..



LÜTFÜ DAĞTAŞ'ın "İzmir Gazinoları" adlı kitabından derlenmiştir..

KENT TARİHİNDEN İLGİNÇ NOTLAR..

İzmir'in en köklü ve en soylu ailelerinden gelen Ragıp Paşazade Mehmet Ali Bey'in İzmir Tarihi adlı eserinden bazı ilginç bölümleri sizlerle paylaşmak istedim..
Her şeyden önce yazarın şeceresi ilgimi çekti.. Sultan İkinci Mahmud'un Midilli'de öldürttüğü Katipzade Mehmet Bey'in yeğeni olan Ragıp Paşa'nın (1834-1924), 1871 doğumlu küçük oğlu.. Dedesi ise, Dellalbaşızade Mehmet Ali Ağa..
Ragıp Paşa aynı zamanda Latife Hanım'ın dayısı.. Gazi Mustafa Kemal, babası yurtdışında olduğu için, Latife Hanım'ı Ragıp Bey'den istemiş.. Yani notlarını paylaşacağım kişi ile Latife Hanım, kardeş çocukları oluyor.. Üzerine bir kitap yazılabilecek bu aileyi bir kenara bırakalım...



"Doğru kaynaklardan işittiklerime göre ; İzmir kenti vilayet merkezi olmasıyla şimdiki hükumet konağı, Mühendis Rufo'nun yaptığı plan uygulanarak ve merhum Salepçi Hacı Ahmet Efendi'nin denetiminde, 1881 yılında inşa ettirilmiş. Kemeraltı Caddesi, hükumetin yenilenmesi ve inşasından hayli yıl önce, Süleyman Paşa'nın valiliği döneminde, büyütülerek açılmış yol düzenlemesiyle Kemer köprüsüne kadar uzatılmış olmakla birlikte, Mezarlıkbaşı ve Kemer Kabristanları arasından geçmesi sırasında tereddüt ederek, korkup heyecan duyarak, ama yine de yaparak, mezarlık duvarlarını içeri çekip caddeyi biraz genişletmişlerdir. Mezarlığa tecavüz ve bunun da felakete neden olacağı inanışı ile, bütünüyle açılıp genişletilmesinden vazgeçilmiştir.. Hatta bu yolların yapım ve genişletilmesine bakan, o dönemin başarılı ve dürüst defterdarı, Sadrazam Ali Paşa'nın da adamlarından Ali Nihad Efendi'ye halk hayli beddua ve iftirada bulunmuştur. Garip bir rastlantı sonucu, bu zat, sonraları atandığı Bursa Defterdarlığı sırasında, Allah'ın cilvesi sonucu deli olup çıldırdığında, halk arasında, kabristanlara yapılan tecavüzün buna neden olduğu, hak ettiği cezayı bulduğu dedikodusu yayılmıştı..  Halkın elli yıl önceki kanı ve inanışı bugün bütün bütün değişmiş olmalı ki, (Birinci) Dünya Savaşı sırasında Mezarlıkbaşı'ndaki karşılıklı Büyük Mezarlık ile Kemer Kabristanları ,ie Hükumet Konağı karşısında, tramvay caddesinde Sulu Mezarlık ve Çorakkapı Kabristanları tamamıyla kaldırılıp yerlerine pazar yerleri, karakollar, yollar, sinemalar inşa edildiği ; Göztepe Caddesi'nde Bahri Baba Kabristanı yola, Yahudi Mezarlığı ; Milli Kütüphane, park ve gezi yerlerine dönüştürüldüğü halde tek bir kişi şikayet etmemiş, laf söyleyememiş ve görünürde de kimse çıldırmamıştır !..
"Kentin büyüklüğü ile orantılı geniş ve genel bir caddesi olmadığı dikkate alınarak, yine (Birinci) Dünya Savaşı sırasında (Haziran 1917) bir de bulvar açılmasına girişilmiştir. Bu bulvar Kasaba Demiryolu İstasyonu Fabrikası'ndan başlayarak Rıhtım'da Gümrük Dairesi önünde bitmek üzere 70 metre eninde düzenlenen plan gereği iki tarafında 20'şer metre arsa Şirket'e kalmak ve ortasında 30 metre yola çevrilmek üzere, Belediye adına Şirket tarafından kazılıp açılan yolun bugün dörtte üçü kazılmış arsa halinde ve bir bölümü henüz istimlak olunmayıp çarşı ve hanlardan oluşan eski haliyle yerinde durmaktadır.. Bulvarın açılmasından şehre büyük şeref geleceği doğal ise de işbu yola rastlayan binaların bütününün değer biçildiği altın lira yüz kuruş hesabıyla belirlenen bedelleri, daha sonra kağıt paranın geçer değeri ve gerçek fiyatının düşmesiyle mal sahiplerini zarara soktuğu ve haksız olarak Şirket'i zengin ettiği ; hükumet çıkardığı tahvillerin bedeli ve faizini 5 adet kağıt liranın bir altına eşit olduğunu resmen ve dolaylı olarak kabul ettiği halde Şirket bu yolu benimsememiş ve bu yüzden de pek çok kimseler zarara girmiş, işsiz ve yersiz kalmışlardır.."